Wateronttrekking en watergebruik: nieuwe inzichten om toekomstige conflicten tussen gebruikers te voorkomen
Op 18 april bracht France Stratégie, een organisatie die de Franse premier adviseert over beleidskwesties, een rapport uit over wateronttrekking en -gebruik in de zeven belangrijkste stroomgebieden van Frankrijk en Corsica. Dit rapport biedt een diepgaande analyse door gegevens te verstrekken per sector, wat verder gaat dan de gebruikelijke statistieken. Het doel van dit rapport is om inzicht te bieden voor toekomstige debatten over watergebruik en mogelijke spanningen. Uit het rapport blijkt dat de energiewinning de grootste hoeveelheid water onttrekt (exclusief waterkrachtcentrales), vooral voor de koeling van kerncentrales. Aan de andere kant neemt de landbouw de leiding in watergebruik, voornamelijk door het toenemend aantal irrigatiesystemen in alle regio's.
In de afgelopen 15 jaar is het beschikbare volume van natuurlijke waterbronnen in Frankrijk met 14% afgenomen. Dit volume omvat de jaarlijkse hoeveelheid neerslag die terechtkomt in rivieren en meren, of die infiltreert in het grondwater, verminderd met de evapotranspiratie (het proces van opname door planten en natuurlijke verdamping). Deze afname kan leiden tot conflicten over watergebruik en verzwakking van ecosystemen, vooral in bepaalde gebieden en seizoenen. Het rapport biedt een samenvatting van wateronttrekking en -gebruik, wat verwijst naar water dat niet rechtstreeks terugkeert naar het milieu. Het is de eerste stap in een toekomstgericht onderzoek naar watergebruik en de mogelijke spanningen die zich tegen 2050 kunnen voordoen.
De auteurs benadrukken dat hun aanpak zich onderscheidt door te streven naar een nauwkeurigere identificatie van de eindtoepassingen van water dan wat wordt weergegeven in officiële statistieken. Ze willen begrijpen waarvoor het onttrokken en verbruikte water precies wordt gebruikt. Daarnaast proberen ze een vollediger beeld te schetsen door rekening te houden met onbekende onttrekkingen en gebruiken, en door de factoren die het gebruik beïnvloeden opnieuw te evalueren. Hierdoor konden ze de rol van verschillende activiteiten in het totale gebruik beter inschatten.
"Er wordt soms ten onrechte gedacht dat wateronttrekking geen effect heeft wanneer het water weer wordt teruggevoerd naar het milieu. Maar elke wateronttrekking, ongeacht de hoeveelheid die niet wordt teruggevoerd, heeft gevolgen voor het aquatisch milieu en het gebruik stroomafwaarts", is te lezen in het rapport. De gevolgen kunnen variëren van diverse vormen van vervuiling tot een stijging van de watertemperatuur, het terugvoeren van het water naar een andere plek dan waar het oorspronkelijk vandaan kwam, of een vertraging in het terugvoeren naar het milieu.
Bijna de helft van de wateronttrekking voor energieproductie
Uit de resultaten blijkt dat in 2020 op het Franse vasteland en Corsica 30 miljard kubieke meter water is onttrokken. Hiervan werd 47% gebruikt voor de energieproductie, voornamelijk voor het koelen van kerncentrales. De onttrekkingen voor energie zijn vooral hoog in het stroomgebied van de Rhône-Méditerranée, waar 80% van de totale wateronttrekkingen bestemd is voor de energiesector, vanwege de aanwezigheid van reactoren die met een open circuit werken en grote hoeveelheden water nodig hebben (233 m3/MWh). De landbouwonttrekkingen, goed voor 3,3 miljard kubieke meter (11% van het totaal), komen voornamelijk door irrigatie, met een hoge concentratie in drie stroomgebieden (Rhône-Méditerranée, Loire-Bretagne en Adour-Garonne). Onttrekkingen voor het op peil houden van het waterniveau van kanalen, vooral in het noorden en oosten van Frankrijk, vertegenwoordigen 18% van het totaal. Volgens de auteurs zullen deze wateronttrekkingen toenemen wanneer het Seine-Nord Europakanaal in 2030 in gebruik wordt genomen. Voor huishoudelijk gebruik werd 4 tot 4,4 miljard kubieke meter water onttrokken tussen 2012 en 2020 (14% van het totaal), vooral in het stroomgebied van de Seine-Normandië, waar 28% van de Franse bevolking woont. De industrie (voornamelijk chemie, farmaceutica en voedselverwerking) en de bouw nemen 8% van de wateronttrekking voor hun rekening, terwijl de commerciële en niet-commerciële tertiaire sectoren 2% gebruiken. Onbekende onttrekkingen, zoals bronboringen, worden geschat op 0,2 miljard kubieke meter per jaar. Als onderdeel van het Franse waterplan zal het toezicht op deze kleinschalige onttrekkingen worden versterkt, door de drempel voor het aanmelden van bronboringen te verlagen en de procedure te vereenvoudigen.
Meeste watergebruik voor landbouwirrigatie
Het totale watergebruik bedraagt 4,4 miljard kubieke meter, waarvan 62% wordt gebruikt voor irrigatie, 14% voor energie, 12% voor huishoudens, 9% voor industrie en bouw, 3% voor de tertiaire sector en 0,4% voor kanalen. Het landbouwareaal met irrigatie is in tien jaar tijd met 23% gestegen, van 2,309 miljoen hectare in 2010 tot 2,843 miljoen hectare in 2020, en 10% van het totale landbouwareaal is nu uitgerust met irrigatiesystemen. Deze toename is merkbaar in alle stroomgebieden, maar vooral in Artois-Picardie (+78%). Deze regio teelt veel aardappelen en groenten voor de verwerkende industrie, zoals sperziebonen, erwten en wortelen, waarbij irrigatie nodig is om aan de eisen van de industrie te voldoen.
France Stratégie heeft de gebruiksfactoren verfijnd voor het berekenen van het watergebruik op basis van de onttrekkingen. Hieruit blijkt dat deze factor voor de industrie meer richting 17% gaat in plaats van de gebruikelijke 7% in officiële statistieken. De chemisch-farmaceutische sector onttrekt het meeste water (meer dan 850 miljoen kubieke meter), maar de agrovoedingssector is de grootste gebruiker (meer dan 130 miljoen kubieke meter).
Betere kennis over wateropslag
Het rapport belicht ook de vooruitgang in de kennis van wateropslag. De jaarlijkse verdamping wordt geschat op een miljard kubieke meter. Dankzij satellietwerk van het IGEDD, een adviesorgaan van de Franse overheid, is het voor het eerst mogelijk om het aantal reservoirs en kunstmatige reserves te schatten: 670.000 met een totale opslagcapaciteit van 18 miljard kubieke meter. Vooralsnog is het echter onmogelijk om te onderscheiden hoe deze opslag wordt gebruikt (stroomopwekking, overstromingsbeheer, drinkwatervoorziening, irrigatie of ondersteuning bij laagwater).
Het werk van France Stratégie zal worden voortgezet op basis van verschillende gebruiks- en klimaatscenario's en zal komend najaar resulteren in een toekomstgericht rapport, dat de gebieden en perioden moet identificeren waar mogelijk gebruiksconflicten kunnen ontstaan.
Bron: Localtis, Actu-Environnement, Prélèvements et consommations d’eau : quels enjeux et usages ?