PFAS: een rapport van de Franse inspectie vraagt de staat om snel maatregelen te treffen
Een op 14 april gepubliceerd rapport van de Inspection générale de l'environnement et du développement durable (IGEDD), een adviesraad van de Franse overheid, wijst op het gebrek aan gegevens over de hoeveelheid PFAS in het milieu en, meer in het algemeen, op de behoefte aan transparantie over de risico’s voor de volksgezondheid en het milieu.
De meeste aanbevelingen uit het rapport hebben als doel een beter inzicht te krijgen in de feitelijke vervuiling van het milieu door PFAS. Uit het rapport blijkt in de eerste plaats het gebrek aan kennis over de situatie: wie loost deze stoffen, waar en hoe? Wat zijn de risico's voor gezondheid en milieu? De gegevens zijn niet samenhangend en weinig transparant, de analysemethoden zijn niet heel robuust of zijn nog niet vastgesteld, en het onderzoek vordert langzaam. Dit alles helpt niet om het onderwerp te begrijpen of om een passend beheer op te zetten om de vervuiling aan de bron terug te dringen.
Het rapport werd al in december vorig jaar afgerond, maar is nu pas openbaar gemaakt. Ruim drie maanden na het actieplan(1) dat de Franse regering begin 2023 presenteerde om de kennis over PFAS te verbeteren en de uitstoot in het milieu te verminderen. Het actieplan is sterk beïnvloed door dit rapport, waaruit verschillende aanbevelingen zijn overgenomen.
"De kennis over de gezondheidsrisico's van PFAS is onvoldoende of zelfs afwezig (...) maar voor verschillende stoffen zijn schadelijke en toxische effecten op de menselijke stofwisseling waargenomen en er wordt vermoed dat zij kankerverwekkend zijn", benadrukt de IGEDD. Besmetting vindt met name plaats via de consumptie van water en voedsel en de inademing van lucht en stof, en de lijst van effecten is lang: diabetes, overgewicht, immuunsysteemeffecten, hematologische en neurologische effecten, levernecrose, kanker, enz.
Geconfronteerd met deze "zorgwekkende situatie" is de eerste aanbeveling uit het rapport "het voorzorgsbeginsel toe te passen" en "te streven naar een beperking in het kader van [de Europese verordening] Reach, die leidt tot een verbod op het gebruik, de productie en de invoer van alle PFAS".
Het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) publiceerde op 7 februari het voorstel van vijf Europese landen (Duitsland, Denemarken, Nederland, Noorwegen en Zweden) om PFAS in de EU te verbieden. Deze aanpak heeft de steun gekregen van verschillende landen, waaronder Frankrijk.
Aanpak van industriële bronnen
Ondanks de lacunes in de gegevens tracht het rapport de situatie en de verontreinigde stromen te inventariseren en een orde aan te brengen in de bronnen. Voor de industrie hebben de onderzoekers zich gebaseerd op de casus van het platform Pierre-Bénite in de buurt van Lyon, "de enige gedocumenteerde casus". Na een journalistiek onderzoek dat een wijdverspreide verontreiniging aan het licht bracht, werd een meetsysteem opgezet voor de lozingen van de industriële bedrijven in het gebied. Voor de schrijvers van het rapport bevestigt dit geval de noodzaak om het controlesysteem van industriële lozingen aan te passen aan de activiteit van de bedrijven en de producten die door de bedrijven worden gebruikt. De PFAS-verbinding 6:2 FTS bijvoorbeeld is geen onderdeel van de Europese norm voor de 20 PFAS (PFAS-20) uit de drinkwaterrichtlijn die binnenkort in het grondwatermeetnet zal worden opgenomen.
Het rapport beveelt ook het gebruik aan van globale PFAS-analysemethoden, zoals de TOP analyse (total oxidizable precursors, ook wel TOPA genoemd), waarbij eerst het basispakket PFAS wordt geanalyseerd.
Nog veel onduidelijkheid op het gebied van milieuverontreiniging
Er bestaan gegevens over de verontreiniging van aquatische milieus (grond- en oppervlaktewater), maar het rapport wijst erop dat er verschillende databanken zijn en dus verschillende beheerders naast elkaar bestaan. Dit beperkt het algemene inzicht in de relatie tussen bron (oorzaak) en verontreiniging. Het rapport dringt aan op meer transparantie en harmonisatie, maar concludeert dat er sprake is van een "matige algemene verontreiniging", of zelfs van een "geringe verontreiniging" van het grondwater.
Voor het oppervlaktewater hebben de onderzoekers geen gebruik kunnen maken van bestaande gegevens, maar zij concluderen niettemin dat de verontreiniging met PFAS vaker voorkomt in het oppervlaktewater dan in het grondwater. "Dit zou in overeenstemming zijn met de oorsprong die hoofdzakelijk verband houdt met lozingen in waterlopen, die zich stroomafwaarts verspreiden, alsmede met de constatering dat het de alluviale lagen zijn die het meest verontreinigd zijn.”
Voor bodem en lucht zijn de meetdata oud of niet beschikbaar. Er bestaat weinig informatie over luchtverontreiniging door PFAS en het vrijkomen ervan in de atmosfeer, bijvoorbeeld door het ontbreken van gestandaardiseerde luchtanalysemethoden.
Rapport versus actieplan Franse regering
Hoewel het rapport de aandacht vestigt op het gebrek aan gegevens of de moeilijkheid om deze te gebruiken, laat de publicatie ervan ook de door de schrijvers voorgestelde maatregelen zien die niet in het actieplan van de regering zijn opgenomen. Dit is de reden waarom de NGO Générations futures vraagt om een herziening van het actieplan voor meer ambitie. "Hoewel het rapport aanbeveelt het publiek te informeren over de aanwezigheid van PFAS in alledaagse producten, staat er niets over dit belangrijke punt in het plan van het ministerie. Er staat ook niets over het prioritaire gebruik van globale methoden voor milieumonitoring, over de opname van de PFAS-20 in de monitoring van oppervlaktewater en drinkwater, niets over de monitoring van stedelijke waterzuiveringsinstallaties, over de verspreiding van insecticiden met giftige PFAS-chemicaliën, en niets over sanering, dat het onderwerp is van een heel hoofdstuk in het rapport", aldus Dr. Pauline Cervan, verantwoordelijk voor wetenschappelijke en regelgevende vraagstukken bij Générations futures.
Het parlementslid Nicolas Thierry van de groene partij Europe Ecologie Les Verts (EELV) heeft een wetsvoorstel ingediend voor een verbod op de productie en het gebruik van PFAS in 2025, als er een alternatief is, en een totaal verbod in 2027. Hij is van plan dit rapport van de IGEDD te gebruiken als basis voor verdere actie.
(1) Actieplan Frans ministerie
Begin 2023 publiceerde de Franse overheid een actieplan 2023-2027 voor PFAS om de effecten ervan beter te evalueren en dus strikter te beperken, waarbij ze benadrukte dat er op Europees niveau actie moet worden ondernomen.
Het actieplan is opgebouwd rond zes actielijnen:
- Beschikken over normen om het overheidsbeleid te sturen ;
- Invoeren van een breed verbod op EU-niveau om de risico's van het gebruik of het op de markt brengen van PFAS weg te nemen;
- Verbeteren van de kennis over lozingen en de aanwezigheid in het milieu van PFAS om de blootstelling van de bevolking te verminderen;
- Aantoonbaar verminderen van de uitstoot door de industrie;
- Zorgen voor volledige transparantie van de beschikbare informatie;
- Integreren van maatregelen omtrent PFAS in het plan voor microverontreinigingen.
In het kader van haar PFAS-actieplan heeft de Franse regering onlangs een ontwerpbesluit voor het opsporen en analyseren van PFAS in lozingen van waterige afvalstoffen door talrijke industriële bedrijven ter openbare raadpleging voorgelegd: activiteiten in de textiel-, metaal-, polymeren-, waterzuiverings- of afvalsectoren en/of activiteiten die onder de Europese Richtlijn Industriële Emissies (IED) vallen. Maar ook alle industriële of landbouwactiviteiten die risico's kunnen opleveren of verontreiniging of hinder kunnen veroorzaken, waarvoor een vergunning verplicht is, en die niet onder bovengenoemde activiteiten vallen, maar PFAS "gebruiken, produceren, behandelen of lozen".
Daarnaast is de Franse overheid van plan een inventaris op te stellen van grote oliebranden sinds de jaren vijftig en van civiele en militaire oefenterreinen waar blusschuim is gebruikt en die daardoor waarschijnlijk verontreinigd zijn.
Bron: Actu-Environnement, Localtis, Rapport IGEDD, actieplan Frans ministerie